Nhân kỷ niệm 150 năm kênh đào Suez : Những con tem đầu tiên thu phí bưu phẩm đi qua kênh đào Suez.

- Tuệ Dung -

Cách đây tròn 150 năm, sau 10 năm xây dựng, kênh Suez đã hoàn thành và bắt đầu được đưa vào khai thác từ ngày 17/11/1869. Đây là một kênh đào xuyên qua lãnh thổ Ai Cập để nối thông Địa Trung Hải với Biển Đỏ, tạo nên tuyến giao thông hàng hải trọng yếu giữa Tây Dương Đại và Thái Bình Dương, và là ranh giới giữa châu Á và châu Phi. Khi hoàn thành, kênh đào Suez có chiều dài 193,30km, rộng 175m, khúc hẹp nhất là 60m và độ sâu tại đó là 24m đủ khả năng cho tàu lớn 250.000 tấn qua được. So với tuyến đường cũ vòng qua mũi phía Nam Châu Phi thì qua kênh rút ngắn lộ trình khoảng 6.000 km. Ngày nay tầu bè từ nam Đại Tây Dương đến nam Ấn Độ Dương đi qua kênh đều mất 14 tiếng. Trong năm 2012 thống kê được 17.225 tầu bè các loại đã qua kênh này.

 Kênh đào ở vùng này thực tế đã có từ rất xa xưa. Thời các hoàng đế Ai Cập cổ đại khoảng 1.800 năm TCN đã có những kênh đào để tạo thuận lợi cho giao thông giữa Biển Đỏ và sông Nil. Ý tưởng xây dựng kênh đào nối Biển Đỏ và Địa Trung Hải cũng có từ lâu, kể cả khi Napoléon Bonaparte ở Ai Cập… Nhưng chỉ đến giữa thế kỷ XIX, Ferdinand De Lesseps, Phó vương Ai Cập lúc bấy giờ mới mở một công ty để xây dựng kênh đào này. Với sự hậu thuẫn của người Pháp, công ty phát triển và trở thành “Công ty Kênh đào Suez” năm 1858. Viêc sửa chữa, xây mới kênh hầu hết do những lao động khổ sai người Ai Cập. Trong gần 11 năm ước tính luôn luôn có mặt khoảng 30.000 người lao động trên công trường. Khi hoàn thành tính ra gần 120.000 người đã bỏ mạng tại đây. Việc dành quyền kiểm soát kênh đào cũng là vấn đề phức tạp. Năm 1888 một hội nghị ở Constantinopolis tuyên bố kênh đào là khu vực trung lập và yêu cầu quân đội Anh bảo vệ khi cuộc nội chiến ở Ai Cập nổ ra. Sau đó căn cứ hiệp ước với Ai Cập năm 1936 Anh đòi quyền kiểm soát. Nhưng năm 1954 Chính quyền Ai Cập phủ nhận hiệp ước 1936 và Anh buộc phải từ bỏ quyền này.

Năm 1956 Tổng thống Ai Cập Nasser tuyên bố quốc hữu hoá kênh và sau đó “Khủng hoảng kênh đào Suez” đã xẩy ra. Ngày 29/10/1956, Irael tấn công bán đảo Sinai và dải Gaza để trả đũa. Năm 1957, LHQ cử lực lượng gìn giữ hòa bình tới đây để bảo đảm tính trung lập của kênh.

Về mặt bưu chính, ban đầu “Công ty kênh đào Suez SCC” (Suez Canal Company) nhận vận chuyển bưu phẩm miễn phí từ cảng Said ở đầu vào đến cảng Suez ở đầu ra. Để thu phí, tháng 4/1868 công ty đặt in ở Paris 4 con tem. Từ tháng 7/1868 tem về tới nơi thì việc miễn phí cũng chấm dứt. Đây là 4 con tem không răng, giá mặt là 1c, 5c, 20c và 40c và là những con tem đầu tiên của Kênh đào Suez. Hiện nay những con tem này tương đối hiếm. Trên thị trường những con tem này nếu được xác nhận là tem thật, còn mới và đã qua sử dụng thì có giá tầm từ US$ 200 - 800, còn chưa sử dụng thì lại có giá rẻ hơn chỉ tầm US$ 20 - 150.

(Nguồn: Tạp chí tem số 159)